Eγκώμιον σοφίας

Πάνε δύο χρόνια περίπου, που έφυγε από τη ζωή και την λογοτεχνία, μια και έγραφε ώς το τέλος του γόνιμου αλλά και δύσκολου μακρόχρονου βίου του, ο Ναγκίμπ Μαχφούζ, ο Αιγύπτιος συγγραφέας και Νομπελίστας, που με ταξίδεψε χρόνια στα ήρεμα νερά του Νείλου, αλλά και στην ταραγμένη έρημο της πατρίδας του, που μου έδωσε μέσα από τα διηγήματά του, τον ακριβή ορισμό του πατριωτισμού, του ανθρωπισμού, αλλά και του έρωτα και των παθών του ανθρώπου. Αν τον θυμήθηκα για να κάνω αυτήν την ανάρτηση(γιατί τον θυμάμαι συχνά ξαναδιαβάζοντας τα βιβλία του), η αφορμή, είναι ένα βιβλίο με τη σοφά αποφθέγματά του και το απόσταγμα της σκέψης και των συναισθημάτων του, που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες και για το οποίο μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω:
Σοφία Ναγκίμπ Μαχφούζ
Συλλογή αποφθεγμάτων που προέρχονται από τα βιβλία του Αιγύπτιου συγγραφέα
Του Γιωργου Κορδομενιδη*
Ναγκίμπ Μαχφούζ
Η σοφία μιας ζωής
Eισαγωγή: Αλέγια Σερούρ
Mετ. Πέρσα Κουμούτση
εκδ. Ψυχογιός, σελ. 148
Τον χαρακτήρισαν «Μπαλζάκ της Αιγύπτου» αλλά και «Σαίξπηρ των Αράβων», τόσο εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο τα έργα του εκφράζουν τη γεμάτη ενέργεια και παλμό ζωή της χώρας του όσο και εξαιτίας της λεπτομερούς ψυχολογικής ανάπτυξης των χαρακτήρων του, αλλά και των πλατιών κοινωνικών του ενδιαφερόντων.
Ο Ναγκίμπ Μαχφούζ γεννήθηκε το 1911 στο Κάιρο, όπου και πέθανε το 2006. Σπούδασε φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της γενέτειράς του. Δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα το 1939. Εκτοτε έγραψε πάνω από 50 βιβλία πεζογραφίας (μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων), καθώς και 25 σενάρια ταινιών. Εργάστηκε στο Δημόσιο μέχρι το 1972, οπότε συνταξιοδοτήθηκε. Το 1988 του απονεμήθηκε το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας (για πρώτη φορά σε Αραβα συγγραφέα).
Δεν ταξίδεψε ποτέ στο εξωτερικό για να παρουσιάσει τα βιβλία του. Δεν επιδίωξε καν να μεταφραστούν. Κι όταν ανακοινώθηκε πως τιμάται με το Νομπέλ δήλωσε σεμνά: «Υπάρχουν αρκετοί Αιγύπτιοι και Αραβες συγγραφείς που αξίζει να τιμηθούν με Νομπέλ».
Συνεργάτις των Εκδόσεων του Αμερικανικού Πανεπιστημίου του Καΐρου (στις οποίες ο Μαχφούζ παραχώρησε το δικαίωμα έκδοσης των έργων του στα αγγλικά), η Αλέγια Σερούρ υπήρξε λογοτεχνικός πράκτορας του Αιγύπτιου συγγραφέα για πολλά χρόνια. Και έχοντας άριστη γνώση του έργου του, συνέλαβε την ιδέα να συγκεντρώσει σε ένα βιβλίο ανθολογημένες φράσεις του που επέχουν θέση αποφθέγματος.

Το ταξίδι της ζωής
«Το παιδί εγκαταλείπει τη μήτρα της μάνας του για το χάος του κόσμου», «Η φύση του ανθρώπου μαλακώνει όσο περνούν τα χρόνια», «Η ζωή δεν αξιολογείται από τη διάρκειά της», «Σε τι ωφελεί η μεταμέλεια, όταν έχεις περάσει τα ογδόντα;», είναι μερικά από τα αποφθέγματα του Μαχφούζ για το ταξίδι της ζωής. Οσον αφορά την αγάπη και τον έρωτα: «Αρκεί η αύρα του έρωτα να πνεύσει για μια ώρα και να μας αποζημιώσει για τους κακούς ανέμους που φυσομανούν μια ολόκληρη ζωή», «Η αγάπη είναι σαν την υγεία. Την παραμελούμε όταν υπάρχει και τη λατρεύουμε όταν τη χάνουμε», «Ηρθα όχι επειδή αγάπησα αλλά για να αγαπήσω», «Να θυμάσαι πως ο φόβος δεν επουλώνει ό,τι η αγάπη αδυνατεί να γιατρέψει».
Και σ’ αυτούς τους καιρούς που δοκιμάζεται το πολιτικό σύστημα, ιδού μερικές σχετικές σκέψεις του Μαχφούζ: «Τίποτε δεν διαφθείρει το μυαλό όσο η πολιτική», «Τα έθνη επιβιώνουν και προοδεύουν με το μυαλό, τις σοφές πολιτικές και το έμψυχο δυναμικό τους, όχι με τις αγορεύσεις και τους φτηνούς λαϊκισμούς». Τέλος, «Πιστεύω πως η απουσία της τιμωρίας ενθαρρύνει το έγκλημα και τρέφει το κακό ανάμεσα στους ανθρώπους».
* Ο Γιώργος Κορδομενίδης είναι εκδότης-διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού «Εντευκτήριο».